Cây Tre – Bức tường thành tự nhiên phòng chống thiên tai
Có lẽ hầu hết chúng ta đã quen gọi là cây Tre mà quên rằng Tre thuộc họ nhà Cỏ, là một loại cỏ có cấu trúc thân đặc biệt. Tre có rễ chùm và kết nối với nhau thành rặng. Chính vì đặc tính này và tre không những có khả năng giữ đất, giữ nước rất tốt mà còn có thể đứng vững trong giông bão. Hơn thế nữa Tre thuộc vào nhóm những loại cây phát triển nhanh nhất thế giới. Trong khi các loại cây thân gỗ mất hàng chục năm để khai thác thì cây Tre chỉ mất từ 3-5 năm để thu hoạch. Phương thức sinh sản chủ yếu của tre là sinh sản vô tính bằng thân ngầm, măng mọc từ thân ngầm sẽ phát triển ra khỏi mặt đất để thành thân tre. Vì đặc tính này của tre mà rừng tre cứ phát triển và tái sinh liên tục mà không cần trồng mới như các loại cây thân gỗ khác.
Tre – lựa chọn hàng đầu của các quốc gia trong khôi phục tự nhiên và phòng chống thiên tai
Hiện nay, việc trồng tre để ngăn lũ và sạt lở đất đã được thúc đẩy và áp dụng tại nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là những nước chịu tác động mạnh của biến đối khí hậu như Philippin, Kenya…
Tại Kenya, Quỹ Bảo tồn Nguồn Nước Nairobi đang nỗ lực khuyến khích trồng Tre tại các khu vực dễ xảy ra lũ quét và sạt lở nhằm cố định đất và giảm xói mòn. Ông Anthony Kariuki – Tổng Giám đốc Quỹ cho biết: hệ thống rễ ngầm của Tre giúp giữ nước trong lòng đất, đồng thời kết dính đất và giúp lọc trầm tích do đó làm giảm lượng phù sa đổ ra sông ở hạ lưu. Vì vậy, việc trồng Tre không những bảo vệ người dân trước những thiên tai mà còn giúp phục hồi chất lượng đất, nước để phục vụ cho các hoạt động trồng trọt phát triển kinh tế.
Bà Nancy Catamco – Thống đốc tỉnh North Cotabato, Philippin cũng rất tích cực trong việc điều hành các hoạt động trồng Tre tại tỉnh này. Theo bà Catamco, cây Tre đã thực hiện rất tốt chức năng bảo vệ cuộc sống cho người dân nơi đây, cây Tre không những bảo vệ họ khỏi sạt lở đất và lũ quét mà thậm chí còn là nguồn sinh kế của người dân địa phương.
Mô hình trồng tre chắn lũ tại Lệ Sơn, Văn Hóa, Tuyên Hóa, Quảng Bình
Tại Việt Nam, một số địa phương vẫn duy trì lũy tre làng để bảo vệ dân làng trước sự càn quét của nước lũ từ thượng nguồn đổ về. Trong một bài phỏng vấn sau lũ tại làng Lệ Sơn bên bờ sông Gianh, xã Văn Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình, ông Trường – một người dân địa phương – cho biết: rừng Tre ở đây là một tài sản quý giá mà ông cha bao đời nay đã để lại cho dân làng, rừng Tre đã trở thành một lớp tường thành vừa làm giảm sức nước, vừa chắn cây gỗ từ thượng nguồn theo dòng nước đổ về, nhờ thế mà giảm thiệt hại đáng kể cho người dân. Với người dân ở xã Văn Hóa, công trình chống lũ ngàn tỉ chưa chắc đã hiệu quả bằng những lũy tre làng của người dân nơi đây. Nhờ có Tre mà bờ sông không bị sạt lở và hạn chế lũ cuốn, hơn thế nữa Tre còn cản trở gió bão, che chắn nắng mùa hè và còn mang lại thu nhập kinh tế thêm cho người dân. Trong khi đó, việc trồng Tre đòi hỏi chi phí thấp cũng như ít yêu cầu “chăm sóc, bảo trì”.
Theo ông Nguyễn Thành Long, Phó Chánh văn phòng Ban chỉ huy Phòng chống lụt bão và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh: “làng Văn Hóa là vùng bán sơn địa, chịu tác động của lũ tràn, dòng chảy lũ quét. Họ không những trồng tre dọc bờ sông mà trồng thành rừng tre, bãi tre ở đầu mũi các cồn bãi nên cản được dòng chảy lũ. Vùng xung yếu thì nên trồng tre, ví dụ như vùng đất bồi, đoạn sông thẳng, thứ nhất là có lợi về chi phí thấp, phù hợp với điều kiện sống. Đây là một mô hình hay, cần được triển khai nhân rộng”.
Kinh nghiệm thực tiễn và các bằng chứng khoa học đã cho thấy sự hiệu quả vượt trội của cây Tre trong việc khắc phục xói mòn, sạt lở và lũ lụt. Hơn thế nữa, loài “Cỏ khổng lồ” này còn đóng góp tích cực vào việc hấp thụ khí CO2, đẩy lùi biến đổi khí hậu. Trong khi đó, với các ứng dụng khoa học kỹ thuật mới, Tre trở thành một nguồn nguyên liệu xanh và kỳ vọng sẽ mang lại giá trị kinh tế cao cho những người tham gia vào chuỗi giá trị từ nuôi trồng, chế biến tới sản xuất thành phẩm.
Bích Ngọc – Tổng hợp & Biên tập
Nguồn:
Báo Tài nguyên và Môi trường (2018) Quảng Bình: Dân vùng lũ trồng tre ngăn sạt lở giữ làng https://baotainguyenmoitruong.vn/quang-binh-dan-vung-lu-trong-tre-ngan-sat-lo-giu-lang-272411.html
Edwin Fernandez (2020) NoCot guv pushes for bamboo planting to curb floods, landslides https://www.pna.gov.ph/articles/1095932
KTN News Kenya (2016) Using Bamboo grass to control floods https://www.youtube.com/watch?v=X5p17MYrOO8
Quốc Nam (2018) Trồng tre chắn lũ giữ làng. Báo Tuổi Trẻ https://tuoitre.vn/trong-tre-chan-lu-giu-lang-1192723.htm
Sophie Mbugua (2018) Investing in bamboo to curb floods in Kenya. https://www.dw.com/en/investing-in-bamboo-to-curb-floods-in-kenya/a-44833210
Thanh Hà (2018) Quảng Bình: Độc đáo mô hình trồng tre chống sạt lở bờ sông. Báo Việt Nam Net https://infonet.vietnamnet.vn/doi-song/quang-binh-doc-dao-mo-hinh-trong-tre-chong-sat-lo-bo-song-163167.html
Báo Khuyến Nông (2020) Cây Tre – Đặc điểm, phân loại và kỹ thuật trồng Tre https://baokhuyennong.com/cay-tre
