Cây Tre: Giải pháp hiệu quả trong công cuộc ứng phó với biến đổi khí hậu
Buổi tọa đàm trực tuyến “Tre với biến đổi khí hậu” được tổ chức bởi Đại học quốc gia Hà Nội (VNU) và tổ chức quốc tế Bamboo for Air (Bfair) ngày 23/10/2020 đã thu hút sự tham gia của nhiều cá nhân, đại diện các tổ chức trong và ngoài nước. Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia đã cung cấp nhiều thông tin về Biến đổi Khí hậu, Ứng dụng của Tre, Vai trò của Tre trong chống Biến đổi Khí hậu và cho thấy một tương lai tiềm năng cho cây Tre trong phát triển kinh tế.
Tác động của biến đổi khí hậu trên phạm vi toàn cầu và bối cảnh ở Việt Nam
Tiến sĩ Brice Ladonle – nhà sáng lập Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu về Doanh nghiệp với biến đổi khí hậu, đồng thời là Chủ tịch Hiệp hội Cân bằng Năng lượng (Equilibre des Énergies) và chủ tịch Viện khoa học tài nguyên nước (Academie-eau) đã chỉ ra những tác động của biến đổi khí hậu thông qua những hiện tượng dễ thấy như mực nước biển tăng, băng tan, lũ quét, hạn hán… diễn ra khắp nơi trên toàn cầu. Điều này đặt ra một yêu cầu cấp bách trong việc hấp thụ khí CO2 từ trong không khí để lưu giữ Carbon ở một định dạng khác (trong đất, trong cây cối…) nhằm ngăn chặn sự nóng lên toàn cầu. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, Tre chính là một giải pháp hiệu quả khi Tre có thể hấp thụ gấp 5 lần khí CO2 so với các loại cây khác, giải phóng O2 nhiều hơn 35% so với cây thân gỗ thông thường. Tre cũng có vòng đời ngắn nên chúng ta không phải chờ đợi quá lâu để thu hoạch (3-5 năm). Vì vậy Tre có thể đóng góp tích cực vào việc lưu giữ Carbon trong thân cây Tre và các sản phẩm được làm từ tre.
Hơn thế nữa, Tre còn góp phần phục hồi đất thoái hóa thông qua việc giữ đất, giữ nước và tạo điều kiện phát triển cho các vi sinh vật đất. Về phương diện kinh tế, Tre là một loài thực vật yêu cầu vốn đầu tư thấp, dễ phát triển mà không đòi hỏi tới phân bón, thuốc diệt cỏ hay thuốc trừ sâu.
Như vậy có thể nói, việc nuôi trồng và thu hoạch tre có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế cũng như bảo vệ môi trường. Hay ở một góc nhìn khác, Tre có thể được coi là một vũ khí tối thượng trong công cuộc chống biến đổi khí hậu và góp phần hiện thực hóa phát triển kinh tế bền vững.
Tiến sĩ Brice Ladonle cho rằng sự ra đời của Bamboo for Air đóng vai trò tích cực trong việc nâng cao nhận thức về giá trị của tre, thúc đẩy việc trồng rừng tre và đóng góp vào giảm thiểu tác động của Biến đổi Khí hậu. Điều này là đáng trân trọng và rất cần sự chung tay của các cá nhân, tổ chức và cộng đồng.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam là một trong 5 nước nước bị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu vì có bờ biển dài và địa hình phức tạp, đặc biệt là khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, vùng duyên hải và khu vực miền núi. Nhận thức được điều này, chính phủ Việt Nam đã và đang tích cực chủ động tham gia Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu và đưa Đóng góp do Quốc gia tự quyết định về giảm thiểu CO2 (NDC) trở thành một phần trong Luật bảo vệ Môi trường, cũng như tham gia vào thị trường Carbon (dự định vào năm 2025).
Theo Ths. Phạm Văn Tấn – Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, việc phát triển các doanh nghiệp về tre là hoàn toàn phù hợp với định hướng và ưu tiên của Chính phủ Việt Nam, đặc biệt các doanh nghiệp về tre rất tiềm năng trong việc tham gia thị trường Carbon ở cả nội địa và quốc tế.
Bên cạnh đó, PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu – Chủ nhiệm Khoa Các khoa học liên ngành Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, trong hơn 1000 loài tre trên khắp thế giới thì khoảng 300 loài tre được tìm thấy ở Việt Nam. Điều đó cho phép Tre Việt Nam phát triển tốt ở các vùng miền với điều kiện địa lý và tự nhiên khác nhau.
Tuy nhiên việc ứng dụng tích cực cây tre Việt Nam vào chống Biến đổi Khí hậu vẫn không được diễn ra như kỳ vọng. Hiện nay, Đại học Quốc gia Hà Nội đã đưa các nội dung như Biến đổi Khí hậu, Phát triển bền vững vào chương trình đào tạo. Vì vậy với chức năng là một đơn vị đào tạo và thực hiện nghiên cứu chuyên ngành, Đại học Quốc gia Hà Nội rất sẵn sàng kết nối với các doanh nghiệp.
Giải pháp Tre với biến đổi khí hậu – Cấp bách và bền vững
Cũng trong buổi tọa đàm, PGS.TS. Fabien Leymonerie – Chủ tịch Bamboo For Air đã chỉ ra việc trồng lên những cây tre như một giải pháp tự nhiên trong công cuộc chống biến đổi khí hậu. Như chúng ta đã biết, có hai hướng hành động để giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu đó là hấp thụ khí CO2 và giảm phát thải khí CO2. Như vậy với khả năng hấp thụ khí CO2 gấp 5 lần các loại cây khác, việc trồng lên những rừng tre là cấp bách trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra nhanh và khó lường như hiện nay. Hơn thế nữa, về phương diện môi trường, cây tre là loài cây tiên phong, nhờ sự phát triển của bộ rễ mà cây tre có thể giữ đất, giữ nước rất tốt cũng như tạo môi trường phát triển cho các vi sinh vật dưới mặt đất phát triển. Như vậy, cây tre rất quan trọng trong việc chống xói mòn, hồi phục đất thoái hóa, duy trì đa dạng sinh học và điều hòa khí hậu.
Qua bao nhiêu đời nay, cây Tre vẫn âm thầm thực hiện đủ mọi chức năng trong cuộc sống: từ làm thực phẩm, cung cấp năng lượng, vật liệu trong xây dựng, tham gia vào các hoạt động nông nghiệp, dịch vụ chăm sóc sức khỏe và làm đẹp… Có thể nói gói gọn các đặc tính của Tre là: tốt cho môi trường, phát triển nhanh, là vật liệu cạnh tranh và đa năng, và mang tới những đóng góp tích cực cho nền kinh tế.
Đó cũng là nguyên nhân Bamboo for Air ra đời nhằm thúc đẩy các hoạt động trồng tre và kinh tế bền vững. Các hoạt động chính của Bamboo for Air là thực hiện các Hội thảo và các Buổi hòa nhạc hướng về thiên nhiên (Nature Concert) để truyền tải các thông điệp về tre, lợi nhuận từ các buổi hòa nhạc sẽ hoàn toàn được sử dụng cho mục đích trồng Tre, đồng thời tìm các giải pháp cá nhân thông qua kêu gọi trồng nên những rừng tre. Việt Nam sẽ là quốc gia đầu tiên Bamboo for Air khởi động các hoạt động này với sự phối hợp của Cộng đồng Sống Tỉnh Thức (songtinhthuc.vn). Bên cạnh đó Liên minh Tre Quốc tế (Global Bamboo Alliance) sẽ là một nền tảng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ về tre nhằm giới thiệu các sản phẩm thân thiện với môi trường từ Tre.
Ứng dụng của Tre trong kinh tế xanh
Khi Kinh tế xanh trở thành một xu hướng mới, đặc biệt trong bối cảnh các nước đang tham gia chống lại biến đổi khí hậu, cây Tre trở thành một nguồn nguyên liệu xanh trong rất nhiều lĩnh vực, nó không chỉ thân thiện với môi trường mà còn mang lại giá trị kinh tế cao.
Tại buổi tọa đàm, PGS.TS. Jean Luc – Đại sứ Tre Quốc tế, Chủ tịch Tổ chức Khoa học và Đổi mới Tre, đồng sáng lập Bamboo for Air, nhà khoa học nghiên cứu về ứng dụng về Tre, gỗ tại Viện Công nghệ Pháp về Gỗ và Cellulose (FCBA) đã trình bày về các nỗ lực trong phát huy tính ứng dụng thực tiễn của cây Tre.
Rất nhiều ứng dụng mới của Tre đã được đưa vào thực tiễn: sản xuất giấy, giấy vệ sinh; than tre, nhiên liệu hữu cơ, viên nén mùn tre (pellets), đồ thủ công mỹ nghệ, nội thất, đồ trang trí, ứng dụng trong ngành xây dựng, ngành công nghiệp vận tải, đóng gói. Trong đó ứng dụng vào dịch vụ chăm sóc sức khỏe và làm đẹp được xem là một ứng dụng mang lại giá trị thặng dư cao nhất và tạo ra nhiều công ăn việc làm. Tre có thể được sử dụng dưới định dạng mùn, dăm, sợi, dây đai, thanh chẻ, ống, lát cắt ngang… trong các ứng dụng khác nhau. Hiện nay các ứng dụng trong sản xuất sàn tre trong nhà và ngoài trời là một trong những ứng dụng thành công nhất, tiếp đó là các ứng dụng trong sản xuất ván Mdf, ván pp, ván ép, vật liệu tổng hợp, sợi cách nhiệt…
Theo báo cáo của Tổ chức Tre thế giới, số lượng tre tại Châu Á đang tăng lên tuy nhiên chúng ta cần quan tâm tới vấn đề giá trị thặng dư, bởi vì người dân chỉ tham gia trồng tre khi thấy giá trị về kinh tế.
Có thể nói, tương lai của cây Tre trong nền kinh tế là rất giá trị và tiềm năng khi đi cùng với các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, như những tòa nhà “không sử dụng năng lượng”, các đồ nội thất sạch – an toàn – không hóa chất, vật liệu tổng hợp hữu cơ nhẹ và bền để ứng dụng trong giao thông vận tải.
Tuy nhiên để đảm bảo cho sự phát triển của cây Tre trong tương lai, dưới bàn tay chúng ta, cây tre sẽ phải chứng minh năng lực của chính mình: tốt hơn, xanh hơn, sạch hơn, an toàn hơn, rẻ hơn và tạo ra nhiều công ăn việc làm hơn.
Nếu đáp ứng được những yêu cầu trên, cây Tre sẽ trở thành nguyên vật liệu của tương lai đồng thời là giải pháp hiệu quả trong công cuộc chống biến đổi khí hậu toàn cầu.
Bích Ngọc – Ban điều hành The Bamboo Friends
