Cây bánh mì (Breadfruit) là tên gọi khác của cây Sa Kê (Artocarpus altilis) thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Được trồng khắp vùng Đông Nam Á, Nam Ấn Độ, hầu hết các hòn đảo ở Thái Bình Dương, vùng Caribê và Châu Phi. Khi chín, Sa Kê có thịt mềm, màu vàng, màu kem giống ruột bánh mì.
Sa Kê là cây gỗ, đơn tính, dễ trồng, ít kén đất, có thể cao tới 20m. Dùng trồng làm cảnh, che mát, tuy nhiên rễ cây mọc cạn nên khi cây to cao thì ít chịu được gió lớn, dễ bật gốc. Lá to và dày bản xẻ thuỳ sâu hình lông chim, lá có màu xanh bóng ở mặt trên, mặt dưới rất nhám, khi rụng đổi màu vàng nâu khô. Sa Kê là một trong những loài cây lương thực có sản lượng cao, với một cây có thể ra tới trên 150 quả mỗi mùa.
Quả hình trứng, kích cỡ to bằng quả bưởi chùm có bề mặt thô ráp và mỗi quả trên thực chất là tổ hợp của nhiều quả bế. Mỗi quả bế được bao quanh bằng bao hoa dày cùi thịt và phát triển trên đế hoa dày cùi thịt. Theo Đông y, thịt của quả Sa Kê có tác dụng bổ tỳ, ích khí; vỏ cây có tác dụng sát trùng; lá Sa Kê có tác dụng thanh nhiệt, lợi niệu, tiêu độc.
Dưới đây là 12 lợi ích sức khoẻ mà cây Sa Kê mang lại cho con người, xin được chia sẻ thông tin quý giá này cùng bạn đọc.
1. HỖ TRỢ HỆ THỐNG TIÊU HOÁ
Quả Sa Kê có một lượng đáng kể chất xơ. Chất xơ kích thích nhu động ruột và tăng tiết dịch vị, giúp ngăn ngừa và điều trị táo bón, bảo vệ cơ thể chống ung thư đại tràng. Đồng thời tăng môi trường cho vi sinh vật có lợi trong ruột, giúp giảm trung tiện, giảm tình trạng của hội chứng ruột kích thích. Chất xơ cũng có thể giúp loại thải cholesterol ra khỏi động mạch và mạch máu. Một chén nhỏ quả Sa Kê chứa 1g chất xơ.
2. GIÚP ỔN ĐỊNH ĐƯỜNG HUYẾT
Chỉ số đường huyết (glycemic index – GI) xếp loại thức ăn và thức uống dựa trên mức gây tăng đường huyết của chúng. Các thực phẩm có chỉ số đường huyết cao (như cơm trắng và bánh mì trắng) sẽ nhanh chóng tiêu hoá, hấp thu và làm tăng nhanh lượng đường trong máu và mức độ tăng insulin sau bữa ăn. Sau đó đường huyết sẽ giảm rất nhanh gây hạ đường huyết, nhanh đói. Quả Sa Kê được hấp thụ chậm hơn, từ từ vào trong máu, giúp ngăn ngừa sự cố tăng đường huyết quá nhanh, giảm cảm giác đói nhanh và giúp ổn định tâm trạng. Với bệnh tiểu đường týp 2 dùng khoảng 100g lá Sa Kê tươi, 100g trái đậu bắp tươi và 50g lá ổi non đem nấu nước để uống trong ngày.
3. DUY TRÌ CHỈ SỐ HUYẾT ÁP TỐI ƯU CHO CƠ THỂ
Một chén quả Sa Kê có chứa 1.078mg Kali và hàm lượng thấp chỉ có 4,4mg Natri. Do vậy, giúp các mạch máu thư giản và duy trì huyết áp thích hợp. Bài thuốc có thể dùng ngoài việc ăn quả Sa Kê, người ta dùng 1-2 lá Sa Kê tươi đã vàng vừa rụng xuống, cùng 50g rau bồ ngót tươi đem nấu nước uống trong ngày.
4. CHỐNG LẠI NHIỄM TRÙNG KHÓ CHỊU
Một chén quả Sa Kê chứa 106% nhu cầu Vitamin C hàng ngày của cơ thể, đồng thời chứa Kẽm và Selen. Đây là những hợp chất chống Oxy hoá tự nhiên, giúp cơ thể phát triển sức đề kháng với các tác nhân gây bệnh và loại bỏ các gốc tự do. Bài thuốc có thể dùng ngoài ăn quả Sa Kê, người ta dùng 1-2 lá Sa Kê tươi đã vàng vừa rụng xuống, cùng 50g cỏ mực tươi đem nấu nước uống trong ngày, giúp giảm nhiễm trùng, hạ sốt, giảm tiêu chảy.
5. TỐT CHO SỨC KHOẺ TIM MẠCH
Theo khảo sát của Viện Dinh dưỡng Hoa Kỳ cho thấy những cá nhân tiêu thụ 4069mg Kali mỗi ngày có nguy cơ tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ ít hơn 49% so với những người tiêu thụ ít Kali (khoảng 1000mg mỗi ngày). Quả Sa Kê giàu chất xơ, Vitamin C, B6 và Kali được biết là cải thiện sức khoẻ của tim. Ngoài ra, chất xơ bổ sung đã được biết đến giúp làm giảm lipoprotein mật độ thấp (LDL) và tăng cholesterol lipoprotein mật độ cao (HDL) ở những người bị bệnh đái tháo đường týp 2.
6. GIÚP GIẤC NGỦ NGON HƠN
Quả Sa Kê giúp ngủ ngon hơn nhờ vào hàm lượng Magie cao, là một khoáng chất có liên quan trực tiếp đến việc nâng cao chất lượng, thời gian và sự tĩnh lặng của giấc ngủ. Quả Sa Kê cũng giúp điều hoà sự trao đổi chất, để giúp làm giảm rối loạn giấc ngủ và sự xuất hiện của chứng mất ngủ.
7. CẢI THIỆN TRÍ NHỚ, TĂNG SỰ TẬP TRUNG SUY NGHĨ
Một vài thành phần có hàm lượng tốt của quả Sa Kê như Vitamin B6, folate và các chất chống Oxy hoá có tác dụng trên hệ thần kinh giúp giảm sự xuất hiên của bệnh Alzheimer và các tình trạng giảm sự tập trung, trầm cảm, do giúp tăng lưu lượng máu não, tăng trí nhớ và hoạt động trí não.
8. CHỮA MỤN, NHỌT
Lá Sa Kê khô thường được đốt thành than, tán mịn, phối hợp với dầu dừa và nghệ tươi, giã nát, làm thành bánh để đắp chữa mụn rộp. Hoặc dùng lá Sa Kê tươi và lá đu đủ tươi, lượng bằng nhau, giã với chút vô ăn trầu dùng để đắp chữa mụn nhọt, áp xe.
9. LỢI TIỂU
Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy lá Sa Kê khô nấu nước giúp tăng lượng nước tiểu, tác dụng như thuốc lợi tiểu furosemide của Tây y, nhưng hoà hoãn hơn. Dân gian sử dụng lá sa kê tươi đem nấu nước uống để chữa phù thủng và dùng cho người bị viêm gan, bệnh thận. Những người bị viêm gan, vàng da, có thể dùng lá Sa Kê còn tươi chứng 100g, diệp hạ châu tươi 50g, cỏ mực khô 20-50g, cỏ mần trầu 50g, lá hoặc thân cây quao 50g. Tất cả đem nấu chung để lấy nước dùng trong ngày.
10. CHỮA GOUT, TĂNG AXID URIC MÁU
Nghiên cứu cho thấy lá Sa Kê khô nấu nước giúp giảm acid uric máu tác dụng như thuốc Allopurinol của Tây y. Tác dụng này tốt hơn khi dùng phối hợp với diệp hạ châu. Chẳng hạn người ta dùng 20g lá Sa Kê tươi, 80g diệp hạ châu (chó đẻ) tươi, 20g rau mèo. Sắc nước uống trong ngày.
11. CHỮA ĐAU RĂNG
Khi bị đau răng, để chữa cơn đau tạm thời trước khi đến khám ở nha sĩ, có thể lấy rễ cây Sa Kê đem nấu nước ngậm và súc miệng.
12. GIÚP GIẢM ĐAU KHỚP, ĐAU LƯNG
Dân gian nhiều nước dùng lá và vỏ thân cây Sa Kê nấu nước uống giúp giảm đau khớp, đau thần kinh toạ, đau đầu. Bài thuốc 100g lá Sa Kê tươi và 50g cỏ xước khô đem nấu nước uống. Hoặc có thể dùng chung với mắc cỡ, tang chi (thân cây dâu).
CHÚ Ý KHI SỬ DỤNG
- Sau khi uống một tuần thì nên nghỉ một tuần, không được dùng liên tục như uống trà. Có thể dùng lá tươi hoặc là già, lá phơi khô đều được.
- Những trường hợp suy thận giai đoạn nặng cần thận trọng khi ăn quả Sa Kê vì hàm lượng cao Kali có thể gây nguy hiểm.
- Quả Sa Kê khi dùng chung Aspirin, các chất chống đông như Sintrom, Heparin, Clopidogrel (Plavix), chất giảm đau NSAIDS, bạch quả (Ginkgo biloba), tỏi, nghệ sẽ gây kéo dài thời gian chảy máu, làm máu loãng hơn. Do vậy nếu dùng thì nên dùng ít 1-2 lát quả Sa Kê, không ăn thường xuyên, tuần dùng ít hơn ba lần ở những đối tượng đang dùng các nhóm thuốc kể trên.
Thạc sĩ Nguyễn Văn Đàn (Đại học Y Dược TP.HCM)
